του Σεργκέι Αϊζενστάιν
Το 1938, χρονιά παραγωγής της ταινίας, τα σύννεφα του φασισμού ήταν για τη Σοβιετική ΄Ενωση προ των πυλών. Ο Αϊζενστάιν δέχτηκε να γυρίσει κατά παραγγελία μια ταινία με θέμα τις περιπέτειες ενός μεγάλου ηγέτη του παρελθόντος (Νιέφσκι), με προφανείς συμβολισμούς και αναγωγές στην εποχή εκείνη (Στάλιν).Η ταινία συνέστησε ένα καινούργιο κινηματογραφικό είδος, ανάλογο με την «grand opera» στο λυρικό θέατρο. Τεράστια μέσα κι εξαίρετοι ηθοποιοί (με επικεφαλής τον τρομερό Νικολάι Τσερκάσωφ) τέθηκαν στη διάθεση του Αϊζενστάιν. Μετά το λεπτοδουλεμένο μοντάζ, οι εικόνες και οι ήχοι (βρισκόμαστε πλέον στον ομιλούντα) συνδυάστηκαν με τις θαυμάσιες μουσικές συνθέσεις του Σέργιου Προκόφιεφ. Η μουσική ακολουθεί κατά πόδα, προηγείται κι έπεται της εικόνας, σε μια (οπτικο-ακουστική( αντίστιξη. Αυτή η «συμφωνία» δεν έχει επαναληφθεί μέχρι σήμερα στην ιστορία του σινεμά.
Ο πρίγκιπας Αλέξανδρος Νιέφσκι έσωσε το 1242 τη Ρωσία από την ισοπέδωση με την οποία την απειλούσαν οι Τεύτονες Ιππότες. Μέσα από ατέλειωτες μάχες, αναδεικνύεται σαν ο ηγέτης που χρειάζεται ο ρωσικός λαός, για να πιστέψει στη νίκη. Τ' όνομά του και μόνο προκαλεί ρίγη ενθουσιασμού και σκορπίζει τον σκεπτικισμό και τον φόβο στους αντιπάλους. Η αντίθεση με τη συλλογιστική τού «Θωρηκτού Ποτέμκιν» είναι φανερή: Στο Ποτέμκιν, η μάζα κινείται σχεδόν αυτόνομα, χωρίς καθοδήγηση, με μικρές παρεμβολές από ατομικά στιγμιότυπα που ξεπερνιούνται εύκολα από τη συνεχή ροή των εικόνων. Στον Νιέφσκι, ο ήρωας-λαός αντικαθίσταται από τον ήρωα-ηγέτη, στον οποίο πρέπει να πιστέψει αλλά και να υποταχθεί πρόθυμα προκειμένου να επιτευχθεί ο επιθυμητός στόχος.
Σεργκέι Μιχαήλοβιτς ΑΪΖΕΝΣΤΑΪΝ (1898-1948)
Ρώσος σκηνοθέτης, σεναριογράφος, μοντέρ και θεωρητικός. Πρότεινε μια καινούργια μέθοδο στο μοντάζ, και την εφάρμοσε στην πράξη. Το έργο του χαρακτηρίζεται από τον λυρισμό στην εικόνα και τη μουσική, από το μοντάζ των εντυπώσεων και από την αντικατάσταση του προσωποκεντρικού σινεμά από την κυριαρχία της μάζας. Φιλμογραφία: Η απεργία (1924), το Θωρηκτό Ποτέμκιν (1925), Οκτώβρης (1927), Η γενική γραμμή (1929), Βίβα Μέξικο (1931), Το λιβάδι του Μπεζίν (1937), Αλέξανδρος Νιέφσκι (1938), Ιβάν ο τρομερός (1945).